در ارزيابي هر موضوعي ما نياز به معيار اندازه گيري با شاخص داريم، انتخاب شاخص مناسب به ما امكان مي دهد كه مقايسه درستي بين جايگزيني ها ياآلترناتيوها به عمل آوريم. اما وقتي كه چند يا چندين شاخص براي ارزيابي در نظر گرفته مي شود، كار ارزيابي پيچيده مي شود و پيچيدگي كار زماني با لا مي گيرد كه معيار هاي چند يا چندين گانه باهم در فضا و از جنس هاي مختلف باشند. در اين هنگام كار ارزيابي و مقايسه از حالت ساده تحليلي كه ذهن قادر به انجام آن است خار ج مي شود و به يك ابزار تحليل عملي قوي نياز خواهد بود. يكي از ابزارهاي توانمند براي چنين وضعيت هايي ( فر آيند تحليل سلسله مراتبي) است .اين روش براي سطح بندي و درجه بندي استفاده مي شود گاهاً براي تحليل هاي اجتماعي و اقتصادي نيز ممكن است به كار رود. در اين روش قبل از هر كاري بايد داده هاي هر مكان را استاندار کنیم .
بعد از اين مرحله ها ترتيبي از جمعيت شاخص هارا تشكيل مي دهيم ، براي تشكيل اين ماتريس ابتدا با يد به شاخص ها وزن داده شود بعد از اين مرحله امتياز هر شاخص با هم جمع مي شود و سپس نسبت به حاصل جمع تمام شاخص ها محاسبه مي شود.
بدين ترتيب وزن هريك از شاخص ها بدست مي آيد بعد از ضرب وزن هر شاخص در تعداد همان شاخص امتياز شاخص هاي هر مكان باهم جمع مي شود و مكان ها بر اساس امتيازات بدست آمده سطح بندي مي شوند( فرهودي).
روال كارمدل A.H.P با مشخص كردن عناصر و تصميم گيري و اولويت دادن به آنها آغاز مي شود اين عناصر شامل شيوه هاي مختلف انجام كار و اولويت دادن به سنجه ها يا ويژگي ها مي باشد
مر حله اول: ساختن درخت سلسله مراتبي
مرحله دوم : تعيين ضريب اهميت معيار ها و زير معيار ها وزن دادن به جايگزين ها
مر حله سوم: تركيب ضريب اهميت گزينه ها تركيب وزن ها
مر حله چهارم: آزمايش سازگاري
در مرحله اول، در فرايندAHP ايجاد يك ساختار سلسله مراتبي از موضوع مورد بررسي مي باشد كه در آن اهداف ، معيار ها و زير معيار ها گزينه ها و ارتباط بين آن ها نشان داده مي شود
ترسيم و تشريح درخت سلسله مراتبيدرخت سلسله مراتبي داراي سه سطح اصلي هدف، معيارها و گزينه‌ها است كه سطح معيار آن قابل تقسيم به زير معيارهاي متعدد ميباشد.
هدف: به پرسش اصلي تحقيق يا مشكلي كه قصد داريم آن را حل نماييم هدف گفته مي‌شود. هدف بالاترين سطح درخت سلسله مراتبي است و تنها يك پارامتر دارد كه انتخاب آن وظيفه بالاترين سطح تصميم‌گيري پروژه ميباشد.
معيارها: به ملاك‌هاي متضمن هدف و سازنده آن معيار گفته مي‌شود. معيارها در واقع سنگ محك هدف يا وسيله اندازه‌گيري آن ميباشد. هر اندازه معيارها بيشتر اجزاء هدف را پوشش دهند و بيشتر بيان كننده هدف باشند، احتمال گرفتن نتيجه دقيق‌تر افزايش خواهد يافت.
معيارها دومين سطح درخت سلسله مراتبي پس از هدف مي‌باشند. در اين سطح مي‌توانيم بنا به ضرورت به تعداد مورد نياز معيار در سطح افقي ترسيم و تنظيم نماييم. معيارهاي قابل تقسيم به زير معيارها و زير معيارها قابل تقسيم به زير معيارهاي بعدي مي‌باشند. اين وضعيت مي‌تواند بسته به ضرورت تا n زير معيار در سطح عمودي و افقي افزايش پيدا نمايد.
كشف، شناسايي و دسته‌بندي معيارها، زير معيارها و جايگزينهادر اين بخش بايد دست كم يك نفر را كه داراي سوابق علمي و پژوهشي در زمينه هدف و مسلط به روش تحقيق باشد براي شناسايي، كشف و دسته‌بندي معيارها، زيرمعيارها و جايگزينها به كار گرفته شود.
اين فرد بايد با استفاده از دانش خويش، انجام مطالعات تكميلي، تحقيقات ميداني و مصاحبه اقدامات لازم را در اين زمينه به انجام رساند و در نهايت مجموعه معيارها و جايگزينها مرتبط با هدف راگردآوري و به صورت دقيق و قابل توجيه دسته‌بندي و در نهايت تعريف نمايد.
جايگزينها: جايگزينها در واقع منظور و مقصد هدف در درخت سلسله مراتبي مي‌باشند و پاسخ هدف از ميان جايگزين‌هاي ترسيم شده به دست مي‌آيد. جايگزينها آخرين سطح درخت سلسله مراتبي مي‌باشند و بستگي به چگونگي استفاده از روش "AHP" دارد. در مواردي كه از اين تكنيك به منظور انتخاب يا اولويت‌بندي استفاده مي‌شود، عموماً تعيين جايگزينها محقق صورت مي‌گيرد زيرا اوست كه تعيين مي‌كند از ميان كدام جايگزينها بايد انتخاب صورت گيرد يا چه جايگزين‌هايي بايد اولويت‌بندي شود
مرحله دوم، سنجه ها در يك ماتريس قرار گرفته و سپس تعيين اهميت (وزن) معيار ها و زير معيار ها مي باشد. دو به دو آنها رابا هم مقايسه مي كنيم، سپس بااستفاده از روش مرفال كردن تمام سنجه ها هم وزن مي شوند.
وزن هر فاکتور نشان دهنده اهمیت و ارزش آن نسبت به فاکتورهای دیگر در عملیات تعیین مکان است . بنابرین انتخاب آگاهانه و صحیح وزنها کمک بزرگی در جهت تعیین هدف مورد نظر می نماید .
عملیات وزن دهی فاکتورها به سه روش ذیل قابل انجام است .
1). استفاده از دانش کارشناسیدر این روش با استفاده از تجربه و دانش کارشناسان متخصص در زمینه کاربرد مورد نظر وبا در نظر گرفتن خصوصیات محدوده مطالعاتی، فاکتورهای مناسب تعیین و وزن دهی میشوند . از مزایای این روش ساده ومستند بودن آن است . اما این روش دارای معایبی مانند ، احتمال اشتباه نمودن کارشناس در تعیین وزن و مشکل استاندارد سازی واحدهای اندازه گیری ذهنی آنها ، می باشد .
2). استفاده از دانش داده ایدانش داده ای متکی بر اطلاعات موجود در مورد جواب مساله می باشد . در دانش داده ای با استفاده از جوابهای موجود در مساله مکانیابی و محاسبه میزان وابستگی هر یک از فاکتورها به جواب ، می توان وزن مربوط به هر فاکتور را تعیین نمود . در این روش احتمال به وجود آمدن اشتباه کمتر است ولی درستی عملکرد آن بستگی به میزان صحت و دقت جوابهای اولیه موجود دارد .
3). استفاده از دانش کارشناسی و داده ای به صورت توامدر این روش با توجه به نتایج حاصل از دانش و تجربیات کارشناسان و استفاده از اطلاعات موجود ، به هر یک از فاکتورها وزن تعلق می گیرد . بدین نحو که ابتدا وزنها از طریق دانش کارشناسی و داده ای به صورت مجزا محاسبه می شوند سپس وزن مطلوب با مقایسه مقادیر به دست آمده تعیین می گردد. در نتیجه احتمال وقوع اشتباه کاهش یافته و وزنها به واقعیت نزدیکتر خواهند شد
يکي از کارآمد ترين تکنيک هاي تصميم گيري فرايند تحليل سلسله مراتبي (Analytical Hierarchy process-AHP) که اولين بار توسط توماس ال ساعتي در 1980 مطرح شد . که بر اساس مقايسه هاي زوجي بنا نهاده شده و امکان بررسي سناريوهاي مختلف را به مديران مي دهد .
انواع حالتهاي تصميم گيري
• فضاي پيوسته يا گسسته
• تک معياره يا چند معياره
• معيارهاي کمي يا کيفي
مشکلات تصميم گيري چندمعياره
• فقدان استاندارد براي اندازه گيري معيارهاي کيفي
• فقدان واحد براي تبديل معيارها به يکديگر
اصول فرآيند تحليل سلسله مراتبي
• شرط معکوسي (Reciprocal Condition)
اگرترجيح عنصر A بر عنصر B برابر n باشد ترجيح عنصر B بر عنصر A برابر n/1خواهد بود .
• اصل همگني (Homogeneity)
عنصر A با عنصر B بايد همگن و قابل قياس باشند . به بيان ديگر برتري عنصر A بر عنصر B نمي تواند بي نهايت يا صفر باشد.
• وابستگي (Dependency)
هر عنصر سلسله مراتبي به عنصر سطح بالاتر خود مي تواند وابسته باشد وبه صورت خطي اين وابستگي تا بالاترين سطح مي تواند ادامه داشته باشد.
• انتظارات (Expectation)
هر گاه تغيير در ساختمان سلسله مراتبي رخ دهد پروسه ارزيابي بايد مجددا انجام گيرد.
مزاياي فرآيند تحليل سلسله مراتبي
(Saaty 1990)
• يگانگي (Unity)
• پيچيدگي (Complexity)
• همبستگي متقابل (Interdependency)
• ساختار سلسله مراتبي (Hierarchy Structure)
• اندازه گيري (Measurement)
• سازگاري (Consistency)
• تلفيق (Synthesis)
• تعادل (Tradeoff)
• قضاوت گروهي (Judgment & Consensus)
• تکرار (Repetition)
فرآيند تحليل سلسله مراتبي در يک نگاه
• ساخت سلسله مراتبي
• مقايسه هاي زوجي
• ترکيب وزنها
• تحليل حساسيت
• روش رتبه بندي
منوی اصلی
آمار
وب سایت:
نویسنده: 
